Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 15 Mart 1985 tarihinde ‘Tüketici Hakları Evrensel Beyannamesi’ni kabul etti. Bu tarih, dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de ‘Tüketici Hakları Günü’ olarak kutlanırken, 15-21 Mart tarihleri arasında ‘Tüketiciyi Koruma Haftası’ olarak değerlendirilmektedir.
TBMM Anayasası’nın 2’nci maddesinde belirtilen ‘sosyal adalet’ ilkesi, Türkiye’de tüketici haklarının önemli bir konu haline gelmesini sağlamaktadır. Aynı zamanda 172’nci maddede “Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirleri alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik eder” ifadesi yer almaktadır.
Tüketici kimdir?
‘Tüketici’ kavramı, bir mal veya hizmeti satın alan, kiralayan ya da çeşitli şekillerde faydalanan kişileri tanımlar. Elektronik ürünlerden otel konaklamalarına ve restoran hizmetlerine kadar çeşitlenen bu durum, tüm vatandaşları tüketici konumuna getirir. Mal veya hizmet alımı ya da kiralama süreçlerinde, ‘Tüketicinin Korunması Kanunu’ kapsamında tüm Türk vatandaşları güvence altına alınmaktadır.
9 hakkı bilmek önemli
Ticaret Bakanlığı, bu haftaya özel birçok etkinlik düzenleyecektir. Amaç, ‘bilinçli tüketici’ olgusunu geliştirmektir. Bu nedenle vatandaşların sahip olduğu 9 tüketici hakkını tanımaları gerektiği vurgulanmaktadır. Bu haklar, bireylerin ihtiyaçlarının karşılanmasından, ürün ve hizmetlerle ilgili yeterli bilgiyi talep edebilmesine kadar geniş bir yelpazede yer almaktadır. Ayrıca zarara uğramaları halinde tazmin talep edebilecekleri gibi, örgütlenme yoluyla seslerini duyurma çalışmalarında da bulunabilirler.
TÜKETİCİLERİN 9 TEMEL HAKKI
- Temel ihtiyaçların karşılanması hakkı
- Sağlık ve güvenlik hakkı
- Bilgi edinme hakkı
- Eğitilme hakkı
- Zararların giderilmesi hakkı
- Ekonomik çıkarların korunması hakkı
- Seçme hakkı
- Temsil edilme hakkı
- Sağlıklı çevrede yaşama hakkı
Bilinçli olun, dünyayı koruyun
Bilinçli tüketicilerin, dünyayı koruma misyonu önemli bir beklentidir. Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı olan Avrupa Birliği ile olan ilişkilerde, tüketicilerin talepleri giderek daha etkileyici hale gelmektedir. Tüketiciler, çevre dostu üretim yöntemlerini teşvik ederek dünyaya zarar vermeden, doğal kaynakların korunmasında aktif bir rol üstlenmektedir. Geri dönüşüm, Sıfır Atık, ‘Yeşil Enerji’ ve ‘Sıfır Karbon Salınımı’ gibi politikalar, yeni üretim ve tüketim kalıplarının temel taşlarını oluşturmaktadır. Tüketicilerin taleplerindeki bu değişim, mal ve hizmet üretim süreçlerini de dönüştürmektedir.
TÜKETİCİ HAKLARINDA BUGÜNE NASIL GELİNDİ?
- 15-18. Yüzyıl: Ahilik ve lonca teşkilatları tüketici haklarını korumuştur.
- 19. Yüzyıl: Yerel yönetimler tüketici haklarının korunmasını üstlenmiştir (zabıta hizmetleri).
- 1921-1982: Tüketiciler, farklı yasal düzenlemelerle korunmuştur.
- 1982: Tüketicinin korunması Anayasa’ya dahil edilmiştir.
- 1985: BM Genel Kurulu, Tüketici Hakları Bildirgesi’ni kabul etmiştir.
- 1995: Tüketiciyi Koruma Kanunu yürürlüğe girmiştir.
- 2003: Tüketiciyi Koruma Kanunu güncellenmiştir.
- 2014: Kanun değişikliğiyle tüketici hakları genişletilmiştir.
