Irak’ın güneyinde bulunan Basra’daki Büyük Fav Limanı’nın tamamlandığında bölgedeki en büyük limanlardan biri olacağı bekleniyor. Bu limanın başlangıç noktası olan Kalkınma Yolu Projesi, hem bölge ülkelerinde hem de küresel ölçekteki önemli aktörler tarafından dikkatle izleniyor.
Proje, Türkiye’nin Basra’dan başlayıp 1200 kilometrelik bir kara yolunun yanı sıra demir yolu hattıyla Akdeniz üzerinden Avrupa’ya ulaşmasını sağlayacak bir konumda bulunuyor.
Bu yılın sonunda Büyük Fav Limanı’nın bir kısmının faaliyete geçmesi ve sevkiyatlara başlanması öngörülüyor. Kalkınma Yolu Projesi’nin fizibilite çalışmaları tamamlandı. Proje, Türkiye sınırına kadar uzanan 1200 kilometrelik kara ve demir yolu hatları ile birlikte, güzergah boyunca çeşitli sanayi şehirleri inşasını da kapsıyor ve ayrıca petrol taşımacılığında da kullanılacak.
Petrol, Irak ekonomisinin temelini oluşturduğundan, bu proje ülkenin ekonomik potansiyelini artırmak için kritik bir fırsat olarak değerlendiriliyor.
Irak Ulaştırma Bakanı Sadavi, Asya ile Avrupa’nın Türkiye üzerinden bağlanmasını sağlayacak olan projeye dair ayrıntılı bilgiler sundu.
Sadavi, Kalkınma Yolu’nun petrol bağımlılığını azaltacak bir alternatif olacağını ifade ederek, “Petrol hem dost hem de düşman; fiyatları sürekli değişiyor ve bu belirsizlik projeleri etkiliyor.” dedi.
Ayrıca, Kovid-19 salgını sırasında diğer tüm sektörlerin zarar görmesine rağmen ulaşım sektörünün kazanç sağladığını hatırlatan Sadavi, bu projenin ekonomiyi sürdürülebilir kılmak açısından “güvenilir bir dost” olacağına dikkat çekti.
– DEMİR YOLU VE OTOYOL İHALEYE ÇIKACAK
Büyük Fav Limanı’ndan başlayarak Bağdat, Musul ve Duhok üzerinden Türkiye’ye giriş yapacak yol projesinin fizibilitesi tamamlandı ve onay alındı. Sadavi, güzergah ve ilk tasarımların da tamamlandığını belirtti.
1200 kilometre uzunluğundaki demir yolu ve kara yolunun toprak analizinin 1000 kilometresinin yapıldığını kaydeden Sadavi, “Demir yolu tasarımının yüzde 63’ü tamamlandı. Hem demir yolu hem de otoyol ihaleleri bu yılın sonunda yapılacak.” ifadelerini kullandı.
Büyük Fav Limanı’nın açılışının da bu yılın sonunda yapılacağını belirten Sadavi, eski demir yolunun mevcut durumunun iyileştirilmesi için çalışmalar yürütüldüğünü ifade etti.
Sadavi, Büyük Fav Limanı’ndan Fişhabur’a kadar uzanan eski demir yolundaki eksik bölgelerin yıl sonuna kadar tamamlanacağını da açıkladı.
– “FİNANSMAN İÇİN ÇİN’E GİDECEĞİZ”
Kalkınma Yolu Projesi’nin bütçesinin 17 milyar dolar olması bekleniyor.
Sadavi, finansman ve kamulaştırma süreçlerinde uzmanlaşmış olan Amerikan şirketi Oliver Wyman ile anlaşma imzaladıklarını ifade etti. Şirketin hazırlayacağı rapor sonrasında finansman işlemlerine başlanacağını belirtti.
Proje ile ilgili bölge ülkeleri ve Çin gibi küresel aktörlerin nasıl bir iştirak sağlayacağı da belirsizliğini koruyor.
Nisan 2024’te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin himayesinde Irak, Türkiye, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri arasında Kalkınma Yolu Projesi’nde işbirliğine dair 4’lü bir mutabakat zaptı imzalanmıştı.
Mutabakata taraf olan ülkelerin projeye finansman katkıları hakkında bilgi veren Sadavi, “Dörtlü mutabakatın bir sonraki toplantısı bu konuları ele alacak. Muhtemelen önümüzdeki ay yapılacak toplantıda her ülkenin projeye katılımı ve katkıları netleşecek.” dedi.
Çin’in projeye katılımı hakkında şu ana kadar bir gelişme yaşanmadığını ancak finansman sürecinde Çin’e de başvuracaklarını belirten Sadavi, “Öncelikle finansmanı görüşeceğiz, ardından Çin’e gideceğiz.” dedi.
– KALKINMA YOLU, DUHOK’TAN GEÇECEK
Sadavi, Kalkınma Yolu Projesi’nin Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ni (IKBY) dışlayacağına dair tartışmalara yanıt verdi.
Proje kapsamında Ovaköy’de yeni bir sınır kapısı inşa edileceği belirtilirken, IKBY’nin projenin Türkiye’ye bağlanacak kısmı konusunda itirazları bulunuyor.
Sadavi, Ovaköy’ün projeye dahil edilmesinin siyasi bir motivasyondan kaynaklanmadığını, bunun teknik bir öneri olduğunu ifade etti.
Projenin IKBY’yi dışlamadığını vurgulayan Sadavi, “Kalkınma Yolu, Musul, Rabia, Duhok ve Fişhabur’dan (Türkiye’ye) yönlendirilecek.” dedi.
IKBY sınırındaki Habur üzerinden gerçekleşen Türkiye-Irak ticareti önemli gelir kaynakları sağlasa da, iki ülkenin ticaretinin tek kapı üzerinden yürütülmesinin yetersiz olduğu yönündeki düşünceler, mevcut durumu sorguluyor. Bu bağlamda, proje dahilinde inşa edilecek yeni sınır kapısının yönetim modeli de tartışılan konulardan birisi.
Yeni sınır kapısının Kalkınma Yolu Projesi’ne özgü bir işlevi olacağını dile getiren Sadavi, “Bağdat ile Ankara arasında bir anlaşma yapılacak ve bu anlaşmanın ardından süreç netleşecek.” şeklinde konuştu.
– “KALKINMA YOLU, HÜKÜMET DEĞİL DEVLET PROJESİDİR”
Kalkınma Yolu Projesi’nin önünde ekonomik ve jeopolitik engeller olduğu, Irak’ta yaşanabilecek hükümet değişikliklerinin projeyi olumsuz etkileyebileceği yönündeki kaygılar, zaman zaman uluslararası medyada gündeme gelmektedir.
Ancak Iraklı yetkililer, projenin tamamlanmasına dair umutlarını sürdürüyorlar.
Sadavi, Başbakan Sudani önderliğinde “Kalkınma Yolu’na özel bir yasa tasarısı” hazırlandığını ve bu tasarının parlamentoya sunulacağını belirtti. Tasarının yasalaşmasıyla birlikte sürecin daha da kolaylaşacağına vurgu yaptı.
Bu yasayla birlikte bürokratik süreçlerin hız kazanacağına işaret eden Sadavi, Kalkınma Yolu’nun bağımsız bir heyet tarafından yönetileceğini ifade etti.
Sadavi, bu heyetin Başbakanlığa bağlı olarak çalışacağını ve başkanının bakan seviyesinde olacağını belirtti. “Proje ile ilgili tüm yetkiler bu bağımsız heyette olacak.” dedi.
Projenin tüm sürecini kolaylaştırmak amacıyla bu heyete özel bir yetki tanınacağını belirten Sadavi, hem yatırımcılar hem de özel sektörle ilişkilerin geliştirilmesini hedeflediklerini vurguladı.
Olası bir hükümet değişikliğinin projeye etkisi üzerine ise, “Yasadaki düzenlemeler ve bağımsız bir heyet kurulması, projenin devlet projesi olduğunu gösteriyor.” dedi. “Yasa parlamentoda onaylanırsa, gelecekteki hükümetler bu projeyi uygulamak zorundadır. Projenin sürekliliğini sağlamak için özel bir yasa çıkarıyoruz. Hükümet değişse de bu proje devam edecek.” şeklinde konuştu.
– “PROJEDE TÜRKİYE İLE IRAK’I BİRBİRİNDEN AYIRAMAYIZ”
Kalkınma Yolu, Türkiye’nin Irak’ı dünya pazarına açma işlevi görecek temel bir unsur olarak öne çıkıyor.
Sadavi, projenin iki ülke ve halklar açısından önem taşıdığını vurguladı. Türkiye ile Irak’ın bu projede ayrılmaz bir bütün olduğunu ifade eden Sadavi, “Irak ve Türkiye arasında ikili bir müzakereler yapıldı. Türkiye, proje konusunda Irak kadar imtiyaza sahiptir. Bu proje, iki ülkenin ortak projesidir.” diye belirtti.
– “PROJE, DOĞU İLE BATI ARASINDAKİ TİCARETİ BİRLEŞTİRECEK”
Projenin ilk aşaması bu yılın sonuna kadar başlaması bekleniyor ve tamamlanmasının 2050’ye kadar sürmesi hedefleniyor.
Sadavi, güzergah boyunca oluşabilecek güvenlik risklerini de değerlendirdiklerini belirtti.
Projenin ulusal anlamda herhangi bir itiraz olmadığı ve bölgedeki tüm ülkelerin projeye önem verdiğinin altını çizen Sadavi, Başbakanlık bünyesinde oluşturulan bir komisyonun Büyük Fav Limanı’ndan Fişhabur’a kadar olan hat üzerinde güvenliğin sağlanması için çalışmalar yürüttüğünü ifade etti.
Kalkınma Yolu’nu bölgesel bağlantısallık ve ekonomik entegrasyon açısından farklı kılan unsurlara değinen Sadavi, “Bu proje, taraf ülkelerin ekonomileri için tamamlayıcıdır. Hem zaman hem de maliyet açısından verimlilik sağlarken, Doğu ile Batı arasında ticaretin köprü görevini üstlenecektir.” şeklinde sözlerini tamamladı.
