Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) pazar verileri üzerine yapılan incelemelere göre, “.tr” alan adlarının yönetimi 1991 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) tarafından üstlenilmeye başlamıştır.
2008 yılında kabul edilen 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu ile internet alan adlarının tahsisi için sorumlu kurum veya kuruluşların belirlenmesi ve alan adı yönetimine dair usul ve esasların Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından düzenlenmesi kararlaştırılmıştır.
Bakanlık tarafından hazırlanarak 7 Kasım 2010’da Resmi Gazete’de yayımlanan “İnternet Alan Adları Yönetmeliği” ile “.tr” uzantılı alan adlarının tahsisine ilişkin işlemlerin yürütülmesi yetkisi BTK’ya verilmiştir.
Bu çerçevede BTK bünyesinde kurulan TRABİS (.TR Ağ Bilgi Sistemi), 14 Eylül 2022’de hizmet vermeye başlamıştır. TRABİS’in geliştirilmesi amacıyla, 10 Haziran 2023’te yayımlanan İnternet Alan Adları Tebliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ile alan adları yönetimindeki güncellemeler gerçekleştirilmiştir. Kurul, “.a.tr” yapıdaki alan adlarının ilk tahsisi ve bu süreçte uyulacak usul ve esasları belirlemiştir.
Tahsis işlemlerinde kamu kurumları ve sermayesinin en az %50’si kamuya ait kuruluşların daha önceden sahip olduğu alan adlarına öncelik tanınmaktadır. “a.tr” uzantılı alan adlarının ilk tahsis işlemleri TRABİS aracılığıyla gerçekleştirilirken, “a.gov.tr”, “a.edu.tr”, “a.tsk.tr”, “a.bel.tr”, “a.pol.tr” ve “a.k12.tr” uzantılı alan adları ise ücretsiz olarak tahsis edilmektedir.
Ardından, kamu kurumu niteliği taşıyan meslek kuruluşları, kamu yararına olan dernekler ve vergi muafiyeti tanınan vakıf ile aynı zamanda işçi ya da işveren meslek kuruluşlarına belgelendirilmiş olarak “org.tr” uzantılı alan adlarının tahsisi yapılmaktadır.
“İlk gelen ilk alır” kuralı uygulanacak
“a.tr” yapısındaki alan adlarının tahsisinin maliyetleri Kurul tarafından belirlenmektedir. “gov.tr”, “edu.tr”, “tsk.tr”, “bel.tr” ve “k12.tr” uzantılı alan adları hiçbir ücret talep edilmeden tahsis edilmektedir.
TRABİS öncesi Türkiye’de yaklaşık 460 bin aktif alan adı bulunmaktaydı. TRABİS’in devreye girmesiyle 2022 yılından Eylül 2024 sonuna kadar yaklaşık 810 bin alan adı tahsis işlemi gerçekleştirilmiştir. Böylelikle toplam aktif alan adı sayısı 1 milyon 270 bine ulaşmıştır.
TRABİS kayıtlarına göre en büyük pay “com.tr” uzantılı internet sitelerine ait olup, bu sayının 981 bin 821 olduğu belirtilmektedir. Bunu 164 bin 528 ile “.tr”, 30 bin 62 ile “gen.tr”, 28 bin 8 ile “org.tr” uzantılı siteler izlemektedir. Ayrıca, “.web”, “.av”, “.bel” ve “.edu” gibi çeşitli mesleklere yönelik alan adları da bulunmaktadır.
Bu alan adlarını kullanan internet sitelerinin %84,5’i Türkiye, %5,3’ü ABD, %4,3’ü Almanya, %1,4’ü Fransa, %1,3’ü Hollanda, %0,8’i Kanada, %0,6’sı İngiltere ve %1,9’u diğer ülkelerde yer almaktadır.
Alan adı uyuşmazlıkları “TR Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Merkezi”nde gideriliyor
İnternet Alan Adları Yönetmeliği çerçevesinde Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması’nın (UÇM) işleyişine ilişkin kurallar BTK tarafından belirlenmiştir.
“.tr” uzantılı alan adları ile ilgili uyuşmazlıkların hızlı, etkili ve adil bir şekilde çözüme kavuşturulması amacıyla kurulan TR Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Merkezi, alan adlarının tahsisi, kullanımı veya ihlalleri dolayısıyla yaşanan anlaşmazlıklarda alternatif çözüm önerileri sunmaktadır.
Bilgi Teknolojileri ve İnternet Güvenliği Derneği (BTİDER), İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) ve TOBBUYUM Arabuluculuk ve Uyuşmazlık Çözüm Merkezi, uyuşmazlıkların mahkemeye gitmeden çözülmesini hedeflemiştir.
Taraflar arasında bağımsız hakemler aracılığıyla karar verilmesini sağlayan bu merkez, zaman ve maliyet açısından avantaj sunmakta, hak sahiplerinin mağduriyetlerini önlemektedir.
Uyuşmazlıkların çözümünde uluslararası standartlar ile Türkiye’deki ilgili mevzuat dikkate alınmaktadır.
