Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan “Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Yeniden İmar ve Gelişme Raporu”na göre, afet bölgesinde gerçekleştirilen çalışmalarda önemli ilerlemeler kaydedildi.
Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa’da, bölgesel kalkınmayı hızlandırmak, üretimi artırmak ve istihdamı desteklemek amacıyla birçok proje hayata geçirildi.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Şubat-Aralık 2024 döneminde deprem bölgesindeki imalat sanayisi yatırımlarına yönelik toplam 3.074 teşvik belgesi düzenledi. Bu belgelerle planlanan sabit yatırım toplamı 320,7 milyar lirayı bulmakta. Yatırımların gerçekleştirilmesi durumunda, 108 bin 196 yeni istihdam olanağı sağlanması bekleniyor. Bu projelerle, fabrikalarda yaşanan kayıpların telafi edilmesi ve bölgenin bir üretim ve ihracat merkezi haline getirilmesi hedefleniyor.
Gaziantep Lider Konumda
Bu yatırımlar arasında en büyük payın Gaziantep’e ayrılması öngörülüyor. Şehir için 541 yatırım teşvik belgesi düzenlenmiş olup, toplam sabit yatırım miktarı 98 milyar 88 milyon liraya ulaşmaktadır. Gaziantep’te bu yatırımlarla 11 bin 401 kişiye iş imkanı sağlanması planlanıyor.
Hatay, 76 milyar 61 milyon liralık sabit yatırım tutarı ile ikinci sırayı alırken, bu şehirde 230 teşvik belgesi düzenlenmiştir. Deprem nedeniyle ciddi zarar gören Hatay’da, imalat sanayisinin yeniden inşası için büyük çaba sarf edilmektedir.
Kahramanmaraş, 51 milyar 104 milyon lirayla en yüksek yatırımı alacak olan üçüncü şehir unvanını kazanırken, buraya 316 yatırım teşvik belgesi verildi. İzleyen şehir ise Adana olup, 29 milyar 733 milyon lira yatırım ve 364 teşvik belgesi ile dikkat çekmektedir.
Teşvik Dağılımında Çeşitlilik
Teşvik belgelerinin en fazlası 642 ile Diyarbakır’a düzenlenmiştir. Bu belgelerin toplam tutarı 22 milyar 874 milyon lira olup, 29 bin 533 kişiye istihdam sağlanması beklenmektedir.
Osmaniye ve Kilis, en az teşvik belgesi alan iller oldu. Kilis’e sadece 22, Osmaniye’ye ise 43 yatırım teşvik belgesi verilmiştir. Osmaniye için belirlenen sabit yatırım miktarı 10 milyar 333 milyon lira, Kilis için ise 8 milyar 88 milyon liradır.
İhracatta Yükseliş
Türkiye’de ihracatın yaklaşık yüzde 95’i imalat sanayisi satışlarından oluşmaktadır. Deprem bölgesindeki illerin ihracatı geçen yıl, bir önceki yıla göre yüzde 5,6 artış göstererek 19,2 milyar dolara ulaşmıştır. Bu süreçte ihracatını artıran şehirler arasında Adana, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Diyarbakır ve Kilis yer almaktadır.
Afet sonrası, bu illerde imalat sanayisi kapasite kullanım oranı Mart 2023’te en düşük seviyeye inmişken, yapılacak düzenlemelerle Haziran 2023 itibarıyla deprem öncesi seviyelere geri dönmüştür. 2024’te ise Türkiye ortalamasının üzerine çıkılması hedeflenmektedir.
Bölgedeki işletmelerin faaliyetlerini sürdürebilmesi ve iş gücü kaybının önlenmesi amacıyla, KOSGEB, TÜBİTAK ve kalkınma ajansları gibi çeşitli kuruluşlar tarafından destek mekanizmaları devreye alınmıştır.
KOBİ Destek Programları
TÜBİTAK aracılığıyla deprem bölgesindeki özel sektör firmalarına yönelik açılan çağrılar sonunda 156 proje başvurusu alınmıştır. Bu projelerin 95’inin toplam 330 milyon lira ile desteklenmesine karar verilmiştir. Bu süreçte 89 projeye 138,5 milyon liralık destek sağlanmıştır.
Depremden etkilenen bölgelerde küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeniden hayata kazandırılması için, Türkiye Deprem Sonrası Mikro, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Canlanması Projesi kapsamında 60 bin 673 işletmeye toplam 20 milyar lira destek ödemesi yapılmıştır.
Küçük sanayi siteleri ve danışmanlık yatırımları için 2024 sonuna kadar yaklaşık 4,8 milyar lira harcanacak, KOSGEB aracılığıyla KOBİ’lere 7,3 milyar lira, kalkınma ajansları üzerinden ise 593 milyon lira destek sağlanacaktır.
Bu önemli katkılarla, KOBİ’lerin üretimlerini artırarak bölgenin ihracatında daha etkin rol almaları hedeflenmektedir.
