Çoğu memelide cinsiyet, X ve Y kromozomları aracılığıyla belirlenirken, bazı diğer canlı türlerinde bu durum farklı bir mekanizma ile işlemektedir. Örneğin, deniz kaplumbağalarında sıcaklık; bazı balıklarda ise özel genler, cinsiyet belirleme sürecinde anahtar rol oynamaktadır. Ancak ahtapotların cinsiyet belirleme mekanizması hakkında bugüne kadar pek fazla bilgiye sahip değildik.
Oregon Üniversitesi’nden bilim insanları, dişi Kaliforniya iki benekli ahtapotunun DNA’sını incelerken, genetik materyalin yalnızca yarısına sahip bir kromozom keşfettiler. Bu kromozomun daha önce incelenen erkek ahtapotlarda bulunmadığı belirlendi.
Araştırmayı yürüten bilim insanlarından Gabby Coffing, “Bu kromozomun dizileme verilerinin yalnızca yarısını taşıması, onun tek bir kopyaya sahip olduğunu gösterir. Bu durum, bunun cinsiyet kromozomu olduğunu düşündürmekte” açıklamasında bulundu.
480 MİLYON YILLIK EVRİMSEL MİRAS
Bilim insanları, keşiflerini doğrulamak amacıyla farklı ahtapot türlerinin genetik verilerini incelediler. Benzer bir kromozomun kalamarlarda ve notiluslarda da bulunduğu ortaya çıktı. Notilusların yaklaşık 480 milyon yıl önce ahtapotlardan ayrıldıkları düşünülürse, bu buluş cinsiyetin çok eski bir mekanizma ile belirlendiğine işaret ediyor.
Araştırmacılar, üreme yetisini etkileyen cinsiyet kromozomlarının zamanla bazı büyük değişimler geçirdiğini belirtiyor. Ancak kafadanbacaklılar grubuna ait ahtapotlar, notiluslar ve kalamarların bu süreci milyonlarca yıl önce stabilize etmiş göründüğünü ifade ediyorlar.
Coffing, “Kafadanbacaklılar bilim insanları için zaten oldukça ilgi çekici canlılar. Özellikle sinirbilim alanında pek çok yeni keşif yapıyoruz. Şimdi de onların çok eski cinsiyet kromozomlarına sahip olduğunu öğrenmiş olduk” diye belirtti.
SİSTEMİN NASIL İŞLEDİĞİ GİZEMİNİ KORUYOR
Ahtapotların cinsiyetinin kromozomlarla belirlendiği netleşmiş olsa da, bu sistemin nasıl çalıştığı henüz tam olarak anlaşılamamıştır. İnsanlarda erkekler XY, kadınlar ise XX kromozomlarını taşırken; bazı kuşlar ve kelebeklerde ZZ erkekleri, ZW ise dişileri temsil etmektedir.
Bilim insanları, ahtapotların da ZZ-ZW sistemine sahip olabileceğini düşünmektedir. Ancak şu ana kadar W kromozomu keşfedilememiştir. Araştırmacılar, dişi ahtapotların yalnızca tek bir cinsiyet kromozomu taşıyor olabileceğini değerlendiriyorlar.
Bu keşif, yalnızca ahtapotların biyolojisini anlamakla kalmayıp, cinsiyetin nasıl evrimleştiği konusunda da önemli ipuçları sunmaktadır. İlerleyen araştırmalar, bu sistemin nasıl çalıştığını aydınlatmayı amaçlamaktadır.
